Niejednokrotnie w opisach i na etykietach na urządzeń spotykamy różnego rodzaju oznaczenia i zaczynamy się zastanawiać: co one oznaczają, na co one komu, czyżby kolejny chwyt marketingowy, itd., itp. ….

Postaramy się więc przybliżyć oznaczenia znajdujące się na naszych produktach, zaczynając od owych „IP”  oraz „IK”.

KLASYFIKACJA IP

IP  to nic innego jak skrót od „ Ingress Protection” „tj. ochrona przed wnikaniem”, czyli określenie w jakim stopniu obudowa zapewni ochronę przed wnikaniem do jej wnętrza obcych ciał stałych i cieczy. Problematyka powyższa  regulowana jest Normą PN-EN 60529, która określa, iż kod IP składa się z następujących elementów:

1. 1.      ELEMENTY OBOWIĄZKOWE
   1. Oznaczenie literowe – „IP”
   2. „Pierwsza cyfra charakterystyczna” w zakresie od 0 do 6 lub litera „X”
   3. „Druga cyfra charakterystyczna” w zakresie od 0 do 9 lub litera „X”
   4. 2.      ELEMENTY NIEOBOWIĄZKOWE
      1. Litera dodatkowa – A; B; C; D
      2. Litera uzupełniająca – H; M; S; W

I masz Ci los ……wcześniej były dwie niewiadome, a teraz to narobiło się tego…. Idźmy więc dalej…

1. 1.      ELEMENTY OBOWIAZKOWE
2. Sformułowanie „IP” - zawsze pozostaję niezmienne
3. „Pierwsza cyfra charakterystyczna” - oznacza zarówno:

1. „Druga cyfra charakterystyczna” – oznacza odpowiednio

1. 2.      ELEMENTY NIEOBOWIĄZKOWE
2. „Litera dodatkowa”  - oznacza również stopień ochrony przed dostępem do części niebezpiecznych wewnątrz obudowy i stosuje się ją jedynie w przypadku, gdy:

• rzeczywista ochrona jest wyższa niżeli wynika to z „pierwszej cyfry charakterystycznej”
• jest oznaczana tylko ochrona przed dostępem do części niebezpiecznych i wówczas w miejscu „pierwszej cyfry charakterystycznej”  widnieje „X”

1. b.      „Litera uzupełniająca” – podaje dodatkowe informacje uzupełniające wynikające min. z norm szczegółowych dotyczących danego wyrobu. Wskazuje min. w jakim stanie funkcjonowania urządzenia lub dla jakich typów urządzeń przeprowadzono szczegółowe badania dotyczące ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem wody.

Przykładowy zapis-  np. IP 23CS

Badania w powyższym zakresie prowadzi się przy wykorzystaniu urządzeń probierczych min w postaci: próbników (wciskanych w otwory obudów z określona siłą), komór pyłowych,  skrzyń kroplowych, deszczownic (w tym oscylacyjnych) oraz dysz - o ściśle określonych parametrach zarówno w zakresie wymiarów jak i przepływu substancji używanej do badań.

KLASYFIKACJA IK

Klasyfikacja IK - niejednokrotnie określana jako „wandaloodporność” - jest klasyfikacją dotyczącą stopnia ochrony (obudów/urządzeń) przed zewnętrznymi uderzeniami mechanicznymi. Zagadnienie powyższe reguluje norma PN-EN 50102/AC 2001:11 jak również  norma PN-EN 62262:2003.

Stopień wytrzymałości mechanicznej oznacza się poprzez zapis składający się z czterech znaków, tj.:

• Liter – „IK”
• liczb w skali – od „00” do „10”

Zapis dokonany w powyższy sposób wskazuje jaką energię uderzenia – w Dżulach - może przyjąć obudowa bez uszczerbku dla swoich właściwości, w zakresie niepogorszenia stanu ochrony znajdującego się w niej sprzętu, tzn. zachowując deklarowany poziom ochrony.

Zależność stopnia ochrony od energii uderzenia przedstawiono poniżej:

Przykładowy zapis „IK00” – oznacza brak ochrony

Badania w powyższym zakresie prowadzi się przy wykorzystaniu specjalistycznej aparatury w sposób szczegółowo wyspecyfikowany w normie PN-EN 60068-2-75; Badania środowiskowe, Część 2-75 Próby, Próba Eh: Próby młotami.

PODSUMOWANIE

Należy zawsze pamiętać, iż przytoczone tu Normy dotyczące IP i IK są tzw. „normami ogólnymi” i znajdują zastosowanie gdy normy szczegółowe – dotyczące danego produktu – nie zawierają w tym zakresie własnych regulacji, bądź też wprost odsyłają w powyższym zakresie do w/w Norm.

W zależności jednak od produktu - w stosunku do którego deklarowany jest określony stopień ochrony i poziom odporności - zastosowanie mogą mieć (i z reguły mają) „normy szczegółowe” dotyczące konkretnego produktu np. norma dot. pustych obudów do rozdzielnic i sterownic niskonapięciowych determinuje własny sposób przeprowadzania badań w zakresie IP oraz IK jak również procedurę/kolejność badań w celu ustalenia stopnia ochrony IP oraz IK obudowy .

Zastanówmy się więc jakie IP oraz IK byłoby pożądane w stosunku do obudów, zwłaszcza zewnętrznych.

Ujmując teraz  rzecz praktycznie – przy czym nie traktując tego jako jednoznacznego zalecenia:

1. 1.       w aspekcie wyboru IP

Urządzenia do użytku wewnętrznego:

• większość urządzeń codziennego użytku (gniazdka, nie hermetyczne włączniki, radia, telewizory, komputery, żyrandole)  – posiada stopień ochrony IP20;
• urządzenia dedykowane jako „łazienkowe” (np. lampa z uszczelką, gniazdo w klapką)  -  posiadają stopień ochrony IP 44, z reguły z wymogiem dodatkowego uziemienia;
• urządzenia elektryczne stanowiące elementy wyposażenia kabin prysznicowych, saun, wanien (np. z hydromasażem)  - posiadają stopień ochrony IP67/IP68, a do saun nawet IP69.

Urządzenia do użytku zewnętrznego

• jeżeli mamy chronić sprzęt elektryczny – stopień ochrony nie mniej niżeli IP 34,
• przy „urządzeniach wrażliwych” – stopień ochrony IP55, a nawet wyższe.

Jak widać, znów nie ma jednoznacznej odpowiedzi jakie IP byłoby pożądane. Spróbujmy więc podejść do zagadnienia inaczej:

• należy  mieć świadomość, iż z zagadnieniem IP wiąże się również stopień filtracji powietrza wnikającego do wnętrza szafy/obudowy,
• im wyższy stopień filtracji powietrza tym gęstszy filtr wykorzystywany w tym celu,
• im gęstszy filtr tym trudniejsze (samoistne) przenikanie przez niego powietrza, a tym samym trudniejsze działanie wentylacji grawitacyjnej,
• jeżeli w szafie posiadamy „szczególnie wrażliwy sprzęt”, (np. z zaleceniem producenta w zakresie wykorzystywania go w określonym środowisku) i wymuszony obieg powietrza (uruchamiany termostatem lub higrostatem) – możemy stosować IP nawet kategorii 6X (z filtrami kategorii E; H),
• dla pozostałego sprzętu w zupełności wystarczy IP5X (gdyż jest to już ochrona przed pyłem - w stopniu uniemożliwiającym jego wnikanie w ilości większej niżeli 1g/m² chronionej powierzchni). Ponadto ten poziom ochrony umożliwia jeszcze samoistne funkcjonowanie wentylacji grawitacyjnej.

 W zakresie drugiej cyfry charakterystycznej – przy obudowach do zastosowań zewnętrznych - celowe byłoby IP x4; x5 lub x6 ( w zależności od miejsca usytuowania obudowy oraz specyfiki zamontowanego w niej sprzętu).

1. 2.      W aspekcie wyboru IK

Zasadne byłoby, aby dla obudów i szaf chroniących istotne elementy infrastruktury sieciowej, wartościowy sprzęt, bądź też sytuowanych w miejscach ustronnych lub „narażonych na ekscesy” - wykorzystywać obudowy o odporności na poziomie co najmniej IK09 i wyższej.

Należy mieć jednak świadomość, iż podany przez producenta stopień IK nie odpowie na pytania o „aspekt estetyczny” produktu, po narażeniu go na oddziaływanie siły o określonej wartości.

Warto zatem zawsze zapytać przedstawiciela Producenta jak zachowuje się powłoka lakiernicza/malarska oraz czy i jakie odkształcenia na powierzchni obudowy powstają w wyniku oddziaływania określonej siły – Nasi Handlowcy na pewno udzielą Państwu wyczerpujących odpowiedzi w powyższym zakresie.

/~/ Krzysztof Ziemian